Л.Кабардованың сауалнамасы

Кәсіби дайындық сауалнамасы (Л.Н. Кабардова)

Кәсіби дайындықты анықтау сауалнамасын Л.Н.Кабардова әзірледі (М.В. Ломоносов атындағы ММУ психология факультеті). Сауалнама Е.А.Климовтің сыналушының кәсіби қызмет саласына сәйкес келетін кәсіби бағыттылығын анықтау идеясын әрі қарай жетілдіруге негізделген  (адам, техника, табиғат, белгілер жүйесі, көркем бейне).

Кәсіби дайындықты тұлғаның кәсіби қызметтің нақты түрімен айналысу ниетін және қабілетін көрсететін субъективті күйі ретінде анықтауға болады. Ол үшін объективті кәсіби дайындық міндетті емес.  

Сауалнама оқушылардың сауалнамада қарастырылған өз басынан өткен және жеке тәжірибесінде қалыптасқан эмоционалдық қарым-қатынас білік-дағдыларын жүзеге асырудағы өз мүмкіндіктерін бағалауына және келешекте өз мамандығы аясында бағаланатын әрекет түрлері болуын қалайтынын не қаламайтынын білдіруіне негізделген.

Әдістеме сыналушыға кәсіби дайындық құрамын, яғни еңбек етуге дайындығын, кәсіби салаға деген эмоционалды қатынасын, білігін субъективті бағалауға және белгілі бір салада табысты қызмет етуге дайындығы туралы мәлімет алуға, жеке кәсіби жоспарға сәйкестігінің дәрежесі туралы   талдауға мүмкіндік береді 

Әдістеме 15 жастан бастап тұлғаны диагностикалауға, жеке және топтық кеңес беруде қолдануға болады және шамамен 40-50 минут орындауға есептелген.

Нұсқаулық: берілген 42 тұжырымды мұқият оқыңыз және төменде көрсетілген үш сұраққа жауап беріңіз алдымен өзіңіздің білігіңізді бағалаңыз (1), кейін қатынасыңызды (2) және қалауыңызды (3).

Өз жауабыңызды ұпаймен (0-ден 2-ге дейін) бағалап жауап бланкісіне енгізіңіз (кестедегі тор нөмірі пікір нөміріне сәйкес келеді). Кестенің әр тор көзіне сіздің жауабыңызға сәйкес келетін ұпайды жазу қажет. Сіз тұжырымда айтылғанды ешқашан жасап көрмеген болсаңыз жауаптардың орнына сызықша қойыңыз және өз қалауыңызды ғана тағалауға тырысыңыз (3).

Тұжырымдарды оқи отырып міндетті түрде «жиі», «жеңіл» «жүйелі» деген жауаптарға назар аударыңыз. Сіздің жауабыңыз осы сөздердің мағынасын ескеруі қажет. Егер тұжырымдарда берілген әрекеттердің ішінде біреуін ғана жасай алатын болсаңыз, онда тек сол әрекетті үш бағамен бағалау керексіз. Сауалнама бойынша жауаптарды бағалау:

1. Тұжырымда айтылған әрекетті қаншалықты жақсы жасай аласыз? 

Жақсы жасай аламын - 2 ұпай.

Орташа жасай аламын - 1 ұпай.

Нашар жасай аламын - 0 ұпай.

2. Тұжырымда айтылған әрекетті жасағанда Сізде қандай сезімдер пайда болды?  

Жағымды  (жағымды, оңай, қызықты) - ұпай.

Бейтарап  (бәрібір) - 1 ұпай.

Жағымсыз  (жағымсыз, қызықсыз, қиын) - 0 ұпай.

3. Тұжырымда айтылған әрекет болашақ сіздің мамандығынызбен байланысты болғанын қалайсыз ба?  

Иә  - 2 ұпай.

Бәрібір  - 1 ұпай.

Жоқ  - 0 ұпай.

Сауалнамаға қатысушыға 7-кестедегі жауап парағы ұсынылады. Жауап парағы толытырылып болған соң, қай баған бойынша ұпай басымдығы анықталып, кәсіби маңызды сапалармен танысуға (8-кесте) болады. Бағандағы ұпай санының басымдығы қай  мамандыққа қызығушылығының бар екендігінің дәлелі.

Сауалнама мәтіні

1. Әр түрлі мәтіндерден көшірме әзірлеу және оларды нақты белгілері бойынша топтау.
2. Физикалық процестер мен заңдылықтарды түсіну.
3. Өсімдіктерді өсіруді қамтамасыз ететін (суару, тыңайту, қайта отырғызу) барлық жұмыстарды шыдамдылықпен, өзбетінше, ұзақ уақыт орындау.
4. Көптеген қызықты, ықылысқа лайықты деп танылған өлеңдер шығару, әңгімелер, жазбалар, шығармалар жазу.
5. Басқаның білгісі келгенін бірнеше рет қайталауға тура келседе сабырмен, шыдамдылықпен түсіндіру.
6. Оқыс жағдайларда жылдам шешім қабылдау. 
7. Берілген тақырып бойынша мәтінді өз сөзімен баяндау және әңгімелерді салыстыру.
8. Қандайда бір механизмдерді жүйеге келтіру (велосипед, мотоцикл), электротехникалық құралдарды жөндеу (шаңсорғыш, үтік, жарықшам).
9. Өсіп жатқан өсімдікті тұрақты бақылау жүргізу және бақылау мәліметтерін арнайы күнделікке жазу.
10. Кескіндеме, графика, мүсін туындыларын жасау.
11. Көптеген адамдармен жиі сөйлесіп, одан шаршамау.
12. Адамдармен (тіпті жақындарымен) қандай да бір тиімді келісімдер, мәмілелер жасау.
13. Шет тіліндегі мәтіндермен ешбір қиындықсыз жұмыс істеу.
14. Құлыптарды, крандарды, жиһаздарды, ойыншықтарды жөндеу.
15. Өсімдіктердің көптеген түрлерінің даму ерекшеліктері мен сыртқы ерекше белгілерін түсіну.
16. Тыңдармандары бар музыка, өлең шығару.
17. Адамдарды қандай да бір іс-шараларға ұйымдастыру.
18. Өз ісіне ғана емес, өз серіктестерінің, әріптестерінің жұмысына да жауапты болу.
19. Әр түрлі формулаларды, теоремаларды, заңдарды пайдалана отырып, әрекеттердің логикалық тізбегін құрастыру талап етілетін тапсырмаларды орындау.
20. Қолдың қозғалысы мен ептілігін жақсы үйлестіруді талап ететін әрекеттерді орындау: станокта, электр тігін машинасында жұмыс істеу, ұсақ бөлшектерден құрастыру және құрастыру.
21. Жауанрларға тұрақты күтімді қажет ететін жұмыстарды орындау: тамақтандыру, тазалау (жанауарды және оның орнын), емдеу, үйрету.
22. Қалың көрермен алдында рөлдерде ойнау, еліктеу, бейнелерді сомдау, өлеңді, прозаны көркемдеу.
23. Көптеген адамдармен міндетті түрде байланысты талап ететін жұмысты орындау.
24. Базарда, көшеде, делдалдық фирмада қандай да бір заттарды сату.
25. Математикалық заңдарды, формулаларды жақсы білуді және оларды дұрыс қолдану білігін талап ететін тапсырмаларды орындау.
26. Белгілі бір бұйымды құрастыруға арналған типтік бөлшектерден жаңа өнімді ойлап табу, құрастыру.
27. Жануарлардың түрлері мен тұқымдарын анықтау: жылқы, құс, балық; олардың сыртқы белгілерін білу.
28. Барлық уақытта жазушының, драматургтің, режиссердің, суретшінің нені талантты орындағанын, нені орындай алмадағандығын нақты көру және оны ауызша немесе жазбаша түрде негіздей алу. 
29. Адамдарға ықпал ету, сендіру, қақтығыстардың алдын алу, оларға жол бермеу және дауларды шешу.
30. Барлық және ерекше нәрселерге қызығушылық білдіру.
31. Сандық есептерді, деректерді есептеуді орындау, оның негізінде әртүрлі салдарлар мен заңдылықтарды шығару.
32. Кеңістікте заттардың немесе фигуралардың орналасуын ойша елестету қажет болатын тапсырмаларды орындау.
33. Жануарлардың немесе өсімдіктердің мінез-құлқындағы немесе сыртқы түрдегі ең аз өзгерістерді бірден байқап көру.
34. Қағаз бен түпнұсқада киімнің жаңа, қызықты үлгілерін, шаш үлгілерін, әшекейлерді, үй-жайдың интерьерін, конструкторлық жаңалықтарды жасау.
35. Адамдарға (тіпті өте жақын емес) қамқорлық жасау, олардың проблемаларын түсіну, қолдан келгенше көмек көрсету.
36. Қалай ақша табудың нақты жоспарын, жобасын құру.  
37. Шартты белгі-таңбалы ақпараттармен жұмыс істеу: карта, сызбалар құрастыру және сызу.
38. Техникалық немесе логикалық есептерді шешудің ең ұтымды (қарапайым, қысқа) тәсілін таңдау.
39. Өсімдіктермен немесе жануарлармен жұмыс жасап жатқанда қол еңбегіне, қолайсыз ауа райына, жануарлардың жағымсыз иістеріне төзімділік таныту.   
40. Күнделікті өмірде ерекше, тамаша, таңғажайыптарды басқаларға қарағанда жиі әрі жылдам байқау. 
41. Бір нәрсе туралы айту, өз ойын дауыстап айту. 
42. Қаржылық тәуекелі бар істерге араласу.

7-кесте. Кәсіби дайындық сауалнамасының жауап парағы

Аты-жөні  ______________________________ Сыныбы________

8-кесте. Кәсіби дайындық сауалнамасы (КДС - 6) бойынша кәсіби маңызды қасиеттердің сипаттамалары

Бірінші бағандағы ұпай санының басымдығы «адам-белгі» мамандықтарына қызығушылықтарының бар екендігінің дәлелі, 

2 – баған  – «адам – техника»,

3-баған – «адам – табиғат»,

4-баған  – «адам – көркем бейне»,

5-баған  – «адам – адам»,

6-баған  – «адам – бизнес».

Сауалнама нәтижесін талдауда сыналуышының «білігі», «қатынасы», «қалауы» сәйкес жауаптарына назар аудару қажет.